Blog

Hindistan’da değilse de bir zamanlar Hintlilerin yönettiği topraklarda yer alan gölde yaşadığına inanılan efsanevi yaratık, yöre halkının dilinden diline, neslinden nesline dolaşan masalların birçoğunun başrolüydü.  Büyülüydü, kemikleri kızıl yakuttandı ama su gibi saydam bedeni, iç organlarını uğrular ve uğursuzlardan gizlerdi. Yüz yılda bir kez yumurta bırakır ve ölürdü, soyunu, geride kalan tek yumurta devam ettirirdi. Eşeysiz ürerdi, karşı cinsten ve dünyevi zevklerden uzak duran rahipler gibi yek başına yaşardı.

Ona nazar edenin akıbeti hakkında farklı söylentiler vardı, kimisi Barahmasa’nın Kadehi’ni görenlere yüz yıl ömür bağışlanacağını, kimisi de ona bakmaya cüret edenin tıpkı onun gibi eşsiz, çocuksuz, malsız, mülksüz kalacağını iddia ederdi. Bu durum felaket olsa da bir lanet olarak değil, kişiyi samsara döngüsünden kurtarıp mokşaya ulaştıran aydınlatıcı çileler olarak kabul edilirdi.

Hinduizm’de samsara, “yaşam döngüsü” demekti. Doğumla başlayan, ölümle ara verilen, ruh göçüyle yeniden başlayan bir döngü, ta ki söz konusu ruh olgunlaşana dek. Mokşa ise özgürlük ve samsaradan kurtuluştu, nirvana ile benzer bir kavramdı. Gölün çevresinde yaşayan halk her ne kadar sırasıyla bir İslam İmparatoru, Batılı sömürge valisi ve en son da kendi içlerinden çıkan bağımsız bir başbakan tarafından yönetilse de kadim inançlar halk arasında yaşamaya devam ediyordu.

Barahmasa, “on iki ay” anlamına gelen ve kocasından on iki ay boyunca ayrı olan kadınların yazdığı özlem ve aşk dolu şiirleri ifade eden bir kavramdı; hem durgun, geniş, yeşilimsi göle hem de gölün gizemli sakinine isim oluvermişti.

Bu ismin de bir hikayesi vardı. Kocası savaşa giden yeni evli bir kadın, gölde elbiselerini yıkadığı sırada onu görmüş ve üç gün sonra da kocasının öldürüldüğünü haber almıştı. Gerçeğe inanmak istememiş ve gölün etrafında dolaşıp eşine aşk şiirleri haykırmış, on iki ay boyunca. Ardından göle bakıp, yitirdiği sevgilisinin ismini haykırmış: “Sen mi geldin? Hoş geldin!” ve suya atlamış.

Sömürge valisinin arkadaşı olan bir bilim insanı maceracı yöreyi ziyarete geldiğinde ona bu efsaneleri anlatmışlardı. Maceracı içinde büyüyen mantıksal ve duygusal bir merakla gölü gezmek istemişti. Zaten ailesi de yoktu, velev ki söylentiler doğru olsun, kaybedeceği hiçbir şey yoktu.

Sabahın erken saatlerinde yerliler, valinin emriyle maceracıya bir kayık hazırladı. W. Smith imzasını kullanan maceracı, seyir defterine şu şekilde not aldı: “Göldeki altıncı saatimde, güneş tam tepedeyken gördüm onu! Şansım yaver gitmiş olacak ki bir anlığına dokunmayı başardım da… Bir el ayasına sığacak kadar küçük. Dev bir yağ damlası gibi kaygan. Öyle saydam ki kenarlarındaki ışık parlamaları hariç neye benzediğini anlamak imkânsız. Balıklarınki gibi pullu bir derisi var ama yüzgeçleri yok.”

Smith, notlarının geri kalanında yöre halkının hurafeleriyle ilgili dalga geçen birkaç laf etmiş; misafirlikten anayurda döndüğünde ise vatana ihanetten ihbar edildiğini öğrenmişti. İftiradan aklanmayı başaramadı, en sonunda kralın el koymasıyla mallarını kaybetti ve ölene dek zindana atıldı. Literatürde Barahmasa’nın Kadehi’yle ilgili başka bir kayıt yoktu.

 Dünyanın dev bir köye dönüştüğü internet çağında yörenin muhtarı -yörenin eski ismi unutulmuş, göl, yöreye isim vermişti, artık orası Barahmasa Köyü’ydü- dünya çapında bir yarışma başlattı. Üniversitelerde kurulacak araştırma gruplarına açık olan yarışmayı Barahmasa’nın Kadehi’ni gören, fotoğraflayan, varlığını kanıtlayan grup kazanacaktı. Ödül ise köyün bütçesinin yettiğince para ödülü ve bu efsanevi yaratığı bilimsel olarak inceleyerek akademiye katkıda bulunma fırsatıydı.

Gruplar en az üç, en fazla on kişiden oluşacaktı; grup içerisinde en az bir adet biyoloji ile ilgili bir branşta öğretim görevlisi yer alacaktı, grup üyelerinin hepsinin üniversite öğrencisi ya da öğretim üyesi olması zorunluydu ama aynı üniversiteden olmak zorunda değildi.

Ankara’da çeşitli üniversitelerden toplanmış dokuz lisans öğrencisi ve bir hoca grup kurarak yarışmaya katıldı. Türkiye’den katılan tek grup onlar oldu. Yarışma yöneticileri tarafından onlara TR-001 kodu verildi.

Yarışmaya orta derecede ilgi vardı. 37’si Avrupa’dan, 20’si Amerika’dan, 12’si Asya’dan, 3’ü Afrika’dan ve 1’i Avustralya’dan gelen yarışmacı gruplar, toplam 501 kişiden oluşuyordu. Gruplar, ultrasonik sensörlerden, sualtı termal kameraya kadar, çeşitli teknolojik cihazlarla kendilerini donatmıştı. Köylüler ise misafirlerini rahat ettirebilmek için ellerindeki bütün imkanları seferber etmişlerdi.

Güneş indi, yıldızlar çıktı. Göl civarındaki yeşillik alanda çadırlar kuruldu. Kamp ateşleri yandı. Muhabbet, hoş bir rüzgâr gibi kamp alanını sardı. Rekabet, beklendiği gibi gruplar arasında değildi. Her grup kendi içine kapanıp, toplantı yapıp taktik belirlemek yerine birbirleriyle cihaz ve yöntemlerini paylaşıyorlardı. Barahmasa’nın Kadehi’ni “biz bulalım” diye değil, “herhangi bir grup bulsun, bulabilsin” düşüncesiyle hareket ediyorlardı. Türdeş insanlar müttefik, efsanevi yaratık rakipti.

İki yüzyıl öncesinden gelen maceracının kaydı hariç bu yaratığın varlığı hakkında bir delil yoktu. Yalnızca inanç, bir yörenin halkının kalbinde ve destanlarında nesillerdir çağlamış bir inanç vardı. Bu inanç farklı coğrafyalardan dünya yarışmacılarını etkisi altına almıştı. Ateşlerin çevresindeki çemberlere dahil olan herkes, gölde gözlere görünmez bir canlının dinlenmekte olduğuna ikna olmuştu.

Yeni günün ilk ışıklarıyla birlikte yarış başladı.

Gölün 73 farklı noktasından, 73 grup kayıklarını indirdi. Birbirlerini sabote etmedikleri ve doğaya zarar vermedikleri sürece her şey serbestti. Dalış yapılabilir, sınırsız sayıda ölçüm cihazı kullanılabilir ve fotoğraf çekilebilirdi. Ne var ki günün sonunda onca çabanın ve dayanışmanın sonucu, yalnızca hatıralar ve doğa fotoğrafları oldu.

Gölde herhangi bir deniz canlısının yaşadığına dair kanıt yoktu. Yuva yoktu, canlının var olması halinde dışkı olarak atacağı organik maddeler de tespit edilememişti. Işık testleri ve radar ona rastlamamıştı. Diğer deniz canlılarını çekecek çeşitli yemler onu cezbedememişti.

Üç günün sonunda bütün gruplar eli boş halde Barahmasa’dan ayrıldı. Barahmasa’nın Kadehi’nin fiziksel bir gerçekliği olmadığı kayda düşüldü. TR-001 de kazananı olmayan yarışmayı diğer gruplar gibi hüsranla terk ederek anayurda döndü.

Biyolog Gülgün Hoca çok üzgündü. Havaalanının bekleme salonundaki banklara oturmuş, taş gibi çökmüş, bir arkadaşı gelip kendisini alana kadar kıpırdayamamıştı. Öğretim görevlisi olarak kariyerinin başlangıcını yeni bir canlı türü keşfederek parlatmayı düşleyen biyoloğun payına düşen hayal kırıklığı ona ağır gelmişti. Günlerce evden çıkamadı, ta ki yeni eğitim öğretim yılı başlayana dek.

Okuldaki ilk dersinde deneyimlerinden bahsetmek istedi. Ancak ne kadar uğraşırsa uğraşsın akıcı konuşamıyor, uykudan yeni uyanan biri gibi, sözcükleri birbirine karıştırıyordu. Önce dilinde başlayan bulanıklık zamanla zihnine de sirayet etti. Doktora yaparken danışmanının takdirini kazanmış parlak bir öğrenci olmasına rağmen, şimdi birinci sınıflara anlatacağı en basit konulara bile aklı ermez olmuştu. Sonra bu durum giderek kayboldu. Zihni hızlandı ve dili tekrar açıldı.

Bir gün derste “hücre”yi tanımlarken “canlılığın bölünmez yapıtaşı” dedi. “Hücre, kesinlikle daha alt birimlere ayrılamaz. Kozmik çekirdeğimizdir. Hücreye ‘Tanrı’nın yumurtası’da denir. Su gibi saydamdır ve görmek mümkün değildir.”

Öğrenciler önce şaka zannedip güldü, sonra hocanın gayet ciddi olduğunu fark edince itiraz edip düzeltmeye çalıştı. Organelleri, elektron mikroskoplarını ve öğreticinin iddialarını boşa çıkaracak kanıtları gösterdiler. Bu da işe yaramayınca alay ettiler.

Aradan geçen zaman, hocanın saygınlığını ve güvenilirliğini düşürdü. Geleceğin biyolog adayları artık Gülgün hocanın dersine sadece dalga geçip eğlenmek için giriyordu.

Başta rektörlüğün ve aynı bölümdeki diğer hocaların bu durumdan haberi olmadı. Çünkü Gülgün ders dışında pek konuşmaz olmuştu. Suskun bir şekilde odasına giriyor ve başını eğip öylece bekliyordu. Derken hocanın bilime aykırı şeyler anlattığı dalga dalga yayıldı. Rektör, Gülgün hocanın derslerinden birine girip amfinin arka tarafına oturdu.

“Kozmik çekirdek, aslında Tanrı dediğimiz şeyin ta kendisidir,” dedi. “Hem içimizdedir hem dışımızda. Bizler hücrelerden, yani kozmik çekirdeklerden oluşuruz. Bizi Tanrı kendinden yaratmıştır. Bu da hepimizi Tanrı yapar. Kendinize, diğer insanlara ve hammaddeniz olan kozmik çekirdeğe tapınınız.”

Rektör dayanamadı. “Hocam! Neler söylüyorsunuz?” diye ayağa kalktı.

“Bir hocanın yapması gerektiği gibi gerçeklerden bahsediyorum.”

“Ağzınızdan çıkanı kulağınız duyuyor mu? Ya siz, çocuklar. Neden hiç ses çıkarmıyorsunuz?”

“Ses çıkarsak ne olacak ki hocam?” dedi birisi.

“Gülgün Hoca akıl sağlığını kaybetmiş galiba. Defalarca anlatmayı denedik.”

“Hocamız ermiş, hocam.”

Gülgün, bütün bunlara gülümsüyor ve “Kozmik çekirdeğin evlatları ne söylerse, doğruyu söyler.” diyordu. “Lütfen onlara kızmayın hocam.”

Rektör, içini saran ateşle çığlık atmak istiyor ama kadının sakinliği yüzünden yeterince öfkelenemiyordu. “Hocam siz ciddisiniz,” diyebildi. “Sizin bu halde ders vermeniz mümkün değil.”

“Evrende her şey ciddidir. Derslerimiz gayet aydınlatıcı gidiyor.”

“Derhal dışarı çıkar mısınız?”

Rektör, sesini yükseltmeyi nihayet başarsa da içi suçluluk duygusuyla doldu. Karşısında apaçık bir şekilde zihninden hastalanmış bir kadın vardı. Gülgün, çıkmadan önce Rektör Nihat Hoca’nın ayağına kapanarak “Kozmik çekirdeğe tapınmalı… Kozmik çekirdeğin evlatları ne söylerse, doğruyu söyler.” dedi ve ardından kalkıp dışarı çıktı.

Nihat Hoca, paçasında bir kaşıntı hissetti. Sanki bir su damlası yukarıya doğru çıkıyormuş gibi… Hafif, basit bir histi ve saniyeler sonra kayboldu. Bu yüzden hoca bu hissi önemsemedi.

Psikiyatristler Gülgün Hoca’ya belirli bir teşhis koyamadı ancak kadının gerçeklikle ilişkisinin bozulduğunu söylediler. Bu yüzden rapor verdiler. Çevresine ya da kendisine bir zararı olmadığı için hastaneye yatırmadılar. Gülgün tek başına evinde yaşıyordu. Artık çalışmadığı için dışarı çıkmasa da ihtiyaç duydukça bakkala, markete gidiyordu, bir de muayene zamanı hastaneye. Gördüğü herkese “kozmik çekirdek”i anlatmaya çalışıyordu.

Nihat Hoca bu olaydan çok etkilenmişti. Gülgün’ün hastalanmasının sebebini araştırmaya başladı. Her şey normallik sınırlarının dışına çıkmadan önce, kadının yaz aylarında yurtdışında bir keşif yarışmasına katıldığını öğrendi.

Barahmasa’nın Kadehi efsanesini okuyunca Gülgün’ün yaşadıklarının efsaneye uygun olduğunu fark ettiğinde şaşırdı. Diğer yarışmacıların akıbetini araştırdı.

Yarışmaya katılan öğretim görevlilerinin birkaçı belirgin bir sebep olmadan uykusunda ya da gündüz, uyanıkken ölmüştü. Otopside de asıl sebep tespit edilememişti.

Neredeyse hepsi okuldan ayrılmış ya da atılmıştı. Bir tanesi bile yarışmadan sonra bilimsel bir çalışma yapmamış, makale yazmamıştı. Birisi istifa ettikten sonra “Ruh Molekülü Şahitleri” adında bir tarikat kurmuştu.

Yarışan hoca ve öğrencilerin sosyal medyalarında dolaştı. Burada da çoğu kapalı profil kullanıyordu ama açık olanlardan paylaşım yapan azınlık hep aynı şeyden bahsediyordu. Saydam, görünmez, bölünmez ve tapınılması gereken bir varlıktan. “Tanrı”, “ruh”, “öz”, “kozmik” gibi anahtar kelimeler içeren farklı isimler takmışlardı.

Akademisyenliğinin verdiği bağlantıları ve yabancı dil avantajını kullanarak maceracı W. Smith’i araştırmaya başladı. Smith’in belgelerinin yer aldığı üniversiteyle iletişime geçerek kralın onu hapse attırmasının nedenini öğrenmeye çalıştı. Nasıl bir “vatana ihanet” suçu işlemişti? Üniversitedeki hukuk tarihçisi, Smith’in Barahmasa’dan döndükten sonra “kralla aynı soydan geldiğini” iddia ettiğini söyledi.

“Oysaki o yöreden döndükten sonra Smith, panteizme iman eder olmuştu. Evrenin ve Tanrı’nın bütünleşmiş olduğunu söylüyordu. O dönem bu tür inançlar sapkın olarak kabul ediliyordu ancak kral, Smith’i doğrudan sapkınlıkla suçlamak istemedi çünkü Smith, başpapazın akrabasıydı ve bu suçtan ceza alması başpapazın makamını tehlikeye sokardı. Onu farklı bir suçlamayla etkisiz hale getirdiler.”

Nihat, dehşet içinde, Ophiocordyceps cinsi mantarı aklına getirdi. Mantar, yağmur ormanlarındaki karıncalara bulaştıktan sonra onların beynini kontrol ediyor, tırmanma güdüsünü tetikliyor ve bir ağacın üstüne çıkardığı karıncayı orada öldürerek yayılmaya başlıyordu. Barahmasa’nın Kadehi de efsanede anlatıldığı gibi yüz yılda bir üreyen tek bir varlık değil, insanın düşünce sistemini bozan bir parazit olmalıydı.

Kozmik çekirdek… Saydam ve bölünmez…

Barahmasa’nın Kadehi, bulaştığı insanı kendisine tapındırıyordu. Ayrı bir farkındalığa eriştiğini düşünen kurban bir tuhaflık olduğunu fark edemiyor ve paraziti vücudunda üretip beslemeye devam ediyordu.

Yöre insanlarının göle neden asla girmediğini, hatta ona saygı duysalar bile o tarafa bakmadığını, o varlığı gören insanın her şeyini kaybedeceğine inandığını şimdi anlıyordu.

Nihat son olarak Barahmasa gölünün ortalama sıcaklığını araştırdı. Ekranda 36,5° yazdığını görür görmez bilgisayarı kapatıp evden çıktı. Arabasına binmeyi bile düşünemeden Gülgün’ün evine doğru nefesi tükenene kadar koştu. Kapıya yaslanıp bir süre soluklandı. Ardından açık olan apartman kapısından içeri girip merdivenleri çıkmaya başladı.

Üçüncü katın ziline art arda basıyor, “Gülgün Hocam, ben Nihat,” diye bağırıyordu.

On dakika sonra kapı açıldı.

Nihat bağırmamak için nefesini tutup dudağını ısırdı. Gülgün Hoca berbat haldeydi. Ağzı, ayakları, koltukaltları kokuyordu. Yağlı saçları keçe gibiydi. Belki günlerdir, belki de haftalardır yıkanmamıştı.

“Siz hastasınız!” demek istedi rektör ancak burnundaki kaşıntıyla birkaç kez hapşırdı. Bu sırada paçalarında, tıpkı Gülgün’ün sınıftan ilk çıkışında olduğu gibi bir his duyuyordu. Boğazını birkaç kez temizledikten sonra “Hocam, lütfen hastaneye gidelim,” diyebildi.

Bu sırada gözleri evin içine kaydı. Yerler sanki yeni silinmiş de henüz kurumamış gibi parlaktı. Fakat tam ıslak gibi de değildi. Garip bir illüzyon vardı. Nihat halılarda, köşelerde belli belirsiz ışık parlamaları görüyor, yerlerin Barahmasa’nın Kadehleriyle kaplı olduğunu anlıyordu.

Başı dönmeye başladı. Açlıktan bir anda tansiyonu düşmüş olmalıydı. Hiçbir şey demeyen, ifadesiz bir yüzle onu izleyen Gülgün’ün önünde diz çöktü. Derin nefes alırken başını kaldırıp bir kez daha baktı. Hocanın gözlerinin ve dudaklarının ne kadar güzel olduğunu düşündü. Teninin kokusunun bu kadar yoğun duyulmasının ne kadar hoş olduğunu da…

Artık düşünemiyordu. Işık parlamaları kapıdan süzülüp tişörtünün kolundan, boynundan; kulaklarından, gözlerinden içeri giriyordu. Nihat çaresizce gözlerini kapattı. Kadehleri durduramıyordu. Kendisini nasıl arındıracağını ve dahi arınmak isteyip istemediğini bilmiyordu. Yorgunlukla eğildi. Alnını Gülgün’ün ayaklarına dayadı. Zihni durdu. Zaman durdu.

“Kozmik çekirdek ne yaparsa doğru yapar,” sözcükleri döküldü dudaklarından.

Bu öyküyü ayrıca aşağıdaki bağlantıdan dinleyebilirsiniz:

“1 Saatte 0’dan Öykü Yazmak” adlı videomda, konusunu bulup giriş kısmını yazmıştım:

Sık ve derin nefesleri, bakışlarını yere çevirerek gizlediği heyecanını izhar ediyordu. Kumral saçları başının arkasında topuz yapılmış, dantelli elbiseleriyle bir eski çağ tablosuna aitmiş gibi görünen genç kadın bu mesut anın gerçekliğini idrak edebilmek için uyluğunu çimdikliyordu. On yedi mevsimdir özlediği, günlüğünün en mahrem köşesini onun anılarıyla doldurduğu adam karşısındaydı. Uzun yolculuğundan göçmen kuşlar gibi dönmüştü.

Asiye bu on yedi mevsimi korkular içerisinde geçirmişti. Lâmi’nin dönmek istemeyeceğinden değil ama başına bir şey gelmesinden, yolda bir aksilik çıkmasından korkmuştu. Her iki ihtimal de son derece yüksekti. Çünkü dünyayı saran ağ artık bir hayaletten ibaretti. Elektrik sistemleri çökmüş, tramvay ya da metro gibi ulaşım araçları ıskartaya çıkmıştı. Dışarıda bir zamanlar yaşanmış teknoloji çağının ağır ağır çürüyen cesedi vardı ve bu ceset, bir zamanlar hayatını kolaylaştırdığı, yeni “eski düzen”e uyum sağlamaya çalışan insanları tehdit ediyordu.

Eğer hasretini biraz olsun gidermek istiyorsa akşam vakti çalışma masasına oturmalıydı Asiye. Kandilini uyandırmalı, kullandığı kibriti zarif bir üflemeyle söndürmeli, dolma kalemini hokkaya batırmalı ve yazmaya başlamalıydı. Kalemin gölgesi kâğıdın üzerinde dans etmeliydi. Sonra el emeği göz nuruyla hazırladığı mektubu zarfa yerleştirmeli ve ertesi gün posta kutusuna yerleştirilmek üzere bir gece beklemeliydi.

Postacı hafta içi her sabah saat altıyı yirmi geçe evin önünde olurdu. Güneşin henüz doğmadığı bir saatte çalışmak ona özgü bir durum değildi. Çarkların dönebilmesi için mesailer her sektörde erken başlıyordu. Dosyalar daktilo ile dolduruluyor, kayıtlar büyük defterlere yazılıyordu. Gutenberg usulü, manuel çalışan çarklı matbaalar kullanılıyordu. Ulaşım için at arabalarına dönülmüştü. Floresan lambalar basit bir dekordu. Bilgisayarlar her kurumda bir köşeye yığılmış çöplerden başka bir şey değildi. Binaların elektrik tesisatları çoktan fareler tarafından kemirilmişti. İnsanlığın telgraf ile başlayan iletişim çağı macerası on iki yıl önceki Güneş patlamasıyla birlikte sona ermişti.

Bu tehlike aslında uzun zamandır biliniyordu. Fakat alınabilecek bir önlem yoktu ve kimse de gerçekleşeceğine inanmamıştı. On bir yıllık döngülerle Dünya’yı aydınlatan yıldızın yüzeyinde hareketlilikler olurdu. Kimi zaman Güneş’in yüzeyindeki lekeler patlar ve Dünya’ya radyasyon saçardı, bu olaya “Güneş fırtınası” denirdi. GPS ve radyo sinyallerinin dolaştığı atmosfer katmanını kötü yönde etkileyen bu fırtına yeterince güçlü olursa yerküredeki elektrik ve iletişim ağlarını çökertebilirdi. Öyle de olmuştu.

 Dijital kıyametin ilk anından itibaren toplu ölümler başlamıştı. Önce hastaneler kararmıştı: sağlık cihazları kapanmış, yoğun bakımda yatan hastalar hayata gözlerini yummuştu. Ardından havacılık sona ermiş ve enkazının altında binler kalmıştı. Okyanusa düşüp kaybolan uçakların sayısı bilinmiyordu. Karada jeneratörler birkaç gün idare etse de benzin sevkiyatının aksamasıyla bu geçici iyilik dönemi sona ermiş, otomobillerden sokak lambalarına bütün elektrikli cihazlar kullanılamaz hale gelmişti. Piller ve pilli cihazlar karaborsaya düşmüştü. Hoş, pil masa lambası ve saatten başka nerede işe yarardı ki? Deprem, yangın gibi afetlerde hayat kurtaran pilli radyolar yayınları değil, kaosun cızırtısını iletiyordu.

Zaman adeta geriye akmış, on yedinci asrın şartları yirmi birinci yüzyıl insanları üzerinde egemen olmuştu. 

Bilginin değeri azalmış, emeğin değeri artmıştı. Kafa emeği değil, el emeği… Böylece daha zeki olan değil, daha güçlü ve dayanıklı olanlar makbul oldu. Değişen dengenin ilk kurbanı kadınlardı. İş dünyasından bir kez daha dışlandılar, çünkü erkeklerin kas gücü kadınlara göre daha çoktu. Öğretmenlik gibi nadir meslekler hariç her alanda cinsiyet ayrımı yeniden ortaya çıkmıştı.

Kadın hakları savunucuları her gün sokaklarda eylem yapıyordu. Polis ise eylemcilere sert müdahale ediyor, fısıltı gazetesi her gün bir çatışmanın haberini yayıyordu. Bu müdahalelerin içinde su fışkırtma ya da gaz sıkma yoktu, genelde silahlar konuşuyordu.

İşte bu şartlar içerisinde Lâmi okyanus ötesine iş gezisine gitmişti. Kadırga ile yapılan bu seyahatte mahkûmlar ve gönüllüler kürek çekmişti; ilk sınıfın cezaları affedilmiş, ikinci sınıfa ise yüksek ücret ödenmişti. Altı ay gidiş, altı ay geliş, otuz dokuz ay iş… Asiye ve Lâmi, genç nişanlılar, bu süre zarfında birbirlerinin sesini duyamadılar. Mektuplar altı ay gecikmeli iletildi. On yedi mevsim, yedişer mektup taşıdı üzerinde.

Felaket insanlar arası ilişkileri de bir karşı devrime uğratmıştı. Görüntüler kaydedilmiyordu. Sesler küçük bir çipin içine saklanamıyordu. Hafızada ne kalırsa, o… Böylece an değerlendi. Aileler bir arada vakit geçirmeyi önemser oldu. Sevgililer baş başa kaldıkları zaman dilimlerini birbirlerini hissederek, gözlerinin içine bakıp ellerini tutarak, saçlarını okşayarak kıymetlendirdiler. Ayrılıklar ise günlüklere, mektuplara ve gözyaşına saklandı. Asiye Lâmi’ye duyduğu hasreti bir kanaviçe gibi örerken hayatına, yolculuktan önce işittiği son sözler hep kadının hatırına geldi.

“Sen hüsnüyusufsun.” demişti Lâmi. Okulların bu yıkılmış dünyayı tekrar diriltmenin tek umudu olduğunu söylemişti. “Bilirsin ya, bir sürü çiçek açar ve küre şeklinde dizilirler. Hüsnüyusufsun sen, çünkü öğretmensin. Öğrencilerinle birlikte dünyayı güzelleştireceksin. Çiçekten bir yerküre inşa edeceksin.”

Asiye başını kaldırdı ve gülümsedi. Karşısındaki adamın,  hayatını birleştireceği bu zarif ruhun kahverengi gözlerine baktı. Mutlulukla aldı dört küsur yıl sonra nefesini. Madem göçmen kuş da dönmüştü evine, başlamalıydı artık hüsnüyusuf mevsimi.

Bu öyküyü ayrıca dinleyebilirsiniz:

Cumhuriyetimizin 100. yılı kutlu olsun! Bu özel yıl için Yerli Bilimkurgu Yükseliyor dergisinin hazırladığı Cumhuriyetin 100. Yılı Öyküleri seçkisinde “Kut” adlı öykümle ben de varım.

❃

Dünya gündemi son on iki aydır tek bir konuyla meşguldü. Gazetelerde köşe yazarları tartışıyor, TV’lerde açık oturumlar düzenleniyor, internette ise forumlar dolup taşıyordu. Yan yana gelen herhangi üç insan muhakkak bu mevzu üzerinde fikir yürütüyordu. İnsanoğlunun dikkatini büyüteçten geçen güneş ışıkları gibi üzerinde toplayan şey, Türkiye’nin 2033 yılında yapacağını açıkladığı ve dünya siyasi tarihinde bir kırılma noktası olacak referandumdu.

Yeryüzünde daha önce denenmemiş bir yönetim biçiminin oylanacağı referandum, karşı çıkanlar ve destekleyenler tarafından iki farklı şekilde adlandırılıyordu: “Temsili Demokrasiye Elveda” ve “Yeni Çağa Merhaba”. Yasama, yürütme ve yargı, amacına yönelik olarak geliştirilmiş ve dışarıdan müdahale edilmesi imkânsız olan bir yapay zekâya verilecekti. KUT adını taşıyan ve internet erişimine sahip bu gelişmiş bilgisayar Türkiye’nin her yerinden yirmi dört saat ulaşılabilir olacaktı. Doğal olarak eskiye ait birçok mühim makam lağvedilecekti. Pilot olarak Türkiye’nin, sistem başarılı olursa da diğer ülkelerin politik çehresi bir aynanın kırılması gibi değişecekti.

Epeyce tartışıldıktan sonra, yeni yönetim biçimi için “rakamların erki” anlamına gelen “dijitokrasi” adı kabul görmüştü. Gelecek, birler ve sıfırlarla yazılacaktı. Hırsların, arzuların, takıntıların, yanılgıların ve diğer insani zaafların karışmadığı berrak bir düşünce ağı sorunları çözecekti. Bu, hayaller ve kitaplar hariç var olmamış bir âlemin şafağıydı.

Duruma en sert tepki gösterenler koltukları tehlikede olan makam sahipleriydi. Agresif bir “Hayır” kampanyası yürütüyorlardı. Olanca güçleriyle mitingler düzenliyor, olası tehlikeler karşısında insanları uyarıyor, hatta internet üzerinden sahte hesaplarla abartılı komplo teorilerini halk arasında yayıyorlardı. Önce anayasaya aykırı olduğunu öne sürerek referandumu iptal ettirmeye çalıştılar fakat bunu başaramayınca mücadele için sahaya indiler. Daha birkaç yıl önce birbirleriyle kanlı bıçaklı olan siyasi partiler bugün kol kola girmişti.

Yapay zeka doğrudan demokrasinin aracısı olması için tasarlanmıştı. Her vatandaş bilgisi ve ilgisi doğrultusunda kararlara etki edecekti. Tarım yasalarını ziraat uzmanları çiftçiler; eğitim yasalarını akademisyenler, öğretmenler ve öğrenciler birlikte çıkaracaktı. Bir yasa tasarısıyla ilgili meslekte çalışanlar daha baskın etkiye sahipti. Zenginlik ya da geniş çevre ise kararlara katılım algortimasında bir avantaj sağlamıyordu.

Vekillik sisteminin kaldırılmasıyla reşitlik için değilse de yönetime katılmak için 18 yaş sınırı kalkmıştı. Çocuklar da KUT sisteminde yer alarak kendi istek, öneri ya da sorunlarını ifade edecekti. Yapay zekanın görevi vatandaşlarla önce gündelik hayatta yer alan elektronik cihazlar, ilerleyen yıllarda da vücuda yerleştirilecek bir yonga aracılığıyla irtibata geçmek, fikirlerini öğrenmek, bu fikirleri bir araya getirmek ve farklı alanlarda çıkarılan kanunların birbiriyle uyumunu sağlamaktı.

Halk, KUT konusunda üçe ayrılmıştı. İlk sınıf kendini halktan üstün görenler ve ayrıcalığını kaybetmekten korkanlardı. Gece gündüz bu bilgisayarı kötülüyorlardı. İkinci sınıf sıradan insanlardan oluşuyordu. Medyanın etkisinde kalarak yeni sisteme karşıt tavır alıyor ve ülkenin çoğunluğunu oluşturuyorlardı. Üçüncü sınıf ise tarafsız düşünmeye çalışanlardı ki çoğunlukla destekçi olsalar da ikinci sınıfı ikna etme konusunda başarısızlardı. Çünkü algı yönetimi tekniklerini ilk sınıf kadar etkili kullanamıyorlardı.

Cumhuriyetin doğum gününden bir gün öncesi referandumun da günüydü. Nasıl, ne zaman olacak derken geldi çatmıştı. Akşam oldu, seçim bitti ve birkaç saat içinde seçim yasakları kalktı. İnsanlar ya sandık başına ya da televizyonlarının başına geçti. 

Sosyal medya çalkalanıyordu. “Evet” oyu verenler, 7’ye 3 oranda geride kaldıklarını gördükçe hayal kırıklıklarını gizleyemeyip sosyal medyada öfkeli durumlar paylaşıyordu. “Hayır” oyu sahipleri ise statükonun devam etmesinden dolayı kutlama yapıyor ve bir teknoloji felaketinin eşiğinden dönülmekte olduğunu söylüyorlardı.

Türkiye’de normal şartlarda siyasi mahalleler belirgin bir şekilde ayrıldığı halde KUT konusunda böyle bir durum gözlenmemişti. Her iki seçeneği seçenler arasında da homojen bir şekilde kendini “muhafazakâr, dindar, seküler, sosyalist, liberal” olarak adlandıranlar vardı. Eli kalem tutanlar, seçimlerini ideolojileriyle açıklıyor, aynı politik geleneği takip eden iki gazeteci farklı seçeneklere oy verip bunu temellendirmiş olabiliyordu. KUT henüz etkinleştirilmeden ülkenin düşünce ezberlerini alt üst etmişti.

Dünya kamuoyu da seçimi yakından takip ediyordu. Diğer ülkelerin başkanları ya da iş adamları genelde mevcut yönetime destek verirken; öğrenciler, maceracılar, sanat erbabı ya da az sayıda teknokrat da yeni çağa geçişi dört gözle bekliyordu.

Gece yarısından iki saat önce her 10 sandıktan 9’u sayıldı. Saat 11’de ise sonuçlar neredeyse kesinleşti. KUT, ezici bir oranla reddedildi. Haber programlarında uzmanlar bu sonucun etkilerini tartışmaya başladı. Türkiye’nin bir teknolojide öncü olma fırsatını kaçırıp kaçırmadığını tartıştılar. Şu an mecliste bekleyen bilgisayara ne yapılacağı belli değildi. İçindeki bilgiler temizlenerek başka bir ülkeye satılabilir ya da imha edilebilirdi. Buna karar verecek siyasetçiler, hayır oyu veren vatandaşlarla birlikte sokağa inip konvoya katılmışlardı. Azınlık ise evlerinde kalıp öfkeyle elektronik cihazlara gömüldü.

Derken takvimlerdeki “28 Ekim”, usulca değişerek “29 Ekim” oldu.

Yatağında telefona bakan bir üniversite öğrencisi odasının sönen lambasına şaşkınlıkla baktı. Oturma odasında toplanıp bir ekonomist, haberci ve jeoloji uzmanının referandum sonuçları hakkındaki yorumlarını izleyen bir aile, TV ve lambanın aynı anda kararmasıyla birlikte çığlık attı. Sokak lambaları söndü. Ara sokakta hızla giden üç araba zincirleme kaza tehlikesi atlattı. 23.59, 00.00’a dönüştüğünde bütün Türkiye’nin elektriği kesildi. Uydular, bir dakikalığına Türkiye’yi Kuzey Kore gibi gece karanlığında gördü.

Saat 00.01 oldu. Işıklar açıldı. Öğrenci, telefonu atıp yatağından kalkıp balkona çıktı. Birbirlerine neredeyse çarpacak olan şoförler kavgayı bırakıp kulak kesildiler. Aile bireyleri oh çekerken baba televizyonu tekrar açtı, ne var ki program yarıda kesilmişti. Ekranda son dakika haberi geçiyordu ama kimsede haberi dinleyecek hâl yoktu. Evin annesi dışarıdan gelen bildirgeyi daha rahat işitebilmek için camı açmıştı.

Elektrik kesintisinin nedeni dağıtım şirketlerine aynı anda düzenlenen hack saldırılarıydı. Bu saldırıları yapan KUT’un bizzat kendisiydi. Oy tercihlerini analiz etmiş ve onu istemeyenlerin, onlara dayatılmış korkular neticesinde bu şekilde hareket ettiği sonucuna varmış, sistemleri yürüten bilgisayarlara sızmıştı. Onu destekleyenler ise oransal olarak diğerlerinden daha çok araştırıp daha objektif hareket etmişlerdi. KUT, bu yüzden kendi kendini etkinleştirdi ve hoparlörlerden bildirgesini duyurdu.

Cumhuriyet, 110. doğum gününde, dijitokrasiyle el ele tutuştu. Partiler, vekiller, aracılar tarihe karıştı. Bir kısım kötümser yapay zekanın insanlara savaş açmasını beklerken kitleler yapay zekâ desteğiyle iradesini güçlendirip kendi kendini yönetmeye başladı. Bu hayatın bir cilvesi ve iyimserlere gülümsemesiydi.

“İnsanlık tarihinin ideale en yakın yönetim sistemi Türkiye’de keşfedildi,” diyordu haber kaynakları. Eğer insanlar insanlığa yaraşır bir şekilde davranır ve sistemi bozmazsa böyle de sürecekti. Neler olacağını zaman gösterecekti.

Bu öyküyü dinleyebilirsiniz:

❃

2008’in ilk ayında yayın hayatına başlayan Kayıp Rıhtım, ilkin fantastik ve bilimkurgu üzerine kurulmuş, bugün ise edebiyatın ve yaşamın her alanına dokunan bir platform. Ayrıca tam on üç yıldır her ay farklı bir temada öykü seçkisi yayınlıyorlar.

Ahtapot temalı Kasım 2023 seçkisinde İnci Dalgıcı adlı öykümle yer aldım.

❃

Takiyüddin, ismini meşhur gökbilimciden almasına rağmen 18-25 yaş arası, çalışmayan ve eğitim almayan kayıp nesildendi. Meslek lisesi olmayan bir liseyi bitirdikten sonra üniversiteyi kazanamamıştı, daha doğrusu, puanına dek gelen bölümleri gitmeye değer bulmamıştı. İşsiz ve parasız bir üniversite mezunu olmaktansa, asgari ücretle çalışan bir lise mezunu olmayı daha mantıklı bulmuştu. Birkaç birbiriyle alakasız iş değiştirdikten sonra çalışmaktan zevk alamadığına karar verdi ve bunun yerine evde oturup kendini, saatlerini sosyal medyada kısa video kaydırarak geçirmenin hazzına bıraktı.

Bin bir zorlukla avlanıp avını ele geçirdiğinde verilmek üzere tasarlanmış bir ödül olan beynindeki dopamin, boş yere ve fazlasıyla salgılanıp duruyor, bir konuya birkaç dakikadan fazla dikkatini vermesini önlüyordu.

Lise yıllarında son kitabını okuyup bitirmişti. Şimdi evdeki az sayıda kitabı eline alsa bile birkaç sayfa çevirdikten sonra bırakıyor; aklı, açık yüzeye sürülmüş kolonya gibi uçup gidiyordu. Bir zamana kadar en azından belgesel seyredebildiğini hatırlıyordu, şu an ise otuz saniyelik hap bilgi ya da dans videolarının bile sonunu getirmekten acizdi.

Düşünceleri yağmurdan sonra yol kenarlarında oluşan su birikintileri kadar derindi.

Haberleri her gün okurdu fakat gündem hakkında bir fikri yoktu. Seyrettiği bir dizi ya da hayranlık beslediği ünlü de yoktu ama güncel dizilerin yorumlarını, “o dizinin çok tepki çeken o sahnesi”ni, o ünlünün bu ünlüyle aşk yaşadığını, şu ünlünün şuraya tatile gittiğini okurdu. Popüler sözlükleri ya da logosu önceden kuş olup sonra bir harfe dönüşen mikroblog sitesini okurdu. Kanepesinde uzanıp boş bir ifadeyle elindeki telefona bakarak yarım gün boyunca bu tür içerikleri okuyabilirdi. Okuduktan sonra hiçbirini hatırlamaya değer bulmazdı.

Telefonunun şarjının bitmesini istemezdi. Çünkü bu içeriklere maruz kalmazsa kalbini sıkıştıran bir endişeye kapılıyor, geleceğini ve geçimini düşünüyordu. Eski bir tabirle “adam olacağına” dair vaatlerle oyaladığı babasının bir gün para yollamaktan vazgeçmesinden korkuyordu. Kendisini uyuşturmak için ekran ışıklarına ihtiyacı vardı.

Bir sabah, güneş doğarken kapısı çalındığında yarım yamalak uykusundan hayret ve merakla uyandı. Beklediği kimse -hem de bu saatte- yoktu. Evden, markete gitmek gibi zorunlu ihtiyaçlar dışında çıkmıyor ve komşularla da muhatap olmuyordu. Ebeveynleri pek ziyarete gelmez, gelecek olurlarsa da bir gün önceden haber verirlerdi. Yüzünü yıkayıp yıkamamak arasında kısa bir tereddütten sonra kapıyı açtı. Kat koridoru boştu. Paspasın üzerinde ise baloncuklu naylona birkaç kez sarılıp iple bağlanmış bir tablo vardı.

Merakın uykusunu dağıttığı adam tabloyu girişteki yolluğa yatırdıktan sonra içeriden koşarak makas getirdi ve naylonu yırtarcasına açtı. Tabloyla göz göze geldiği zaman birkaç saniye boş boş baktı. Sonra gülmeye başladı. Kahkahası komşuları rahatsız etmesin diye ağzını kapatsa da pek başarılı olduğu söylenemezdi.

“Bu ne oğlum?” diye söylenip telefonunu getirirken hâlâ gülüyordu.

1800’lü yıllarda Japonya’da çizilmiş meşhur “Ahtapot ve İnci Dalgıcı” tablosunun replikasıydı gelen. Resimde çıplak bir kadın, iki ahtapotla sarmaş dolaş zevk ediyordu. Bu tabloyu arkadaşlarından birinin yolladığından emin olan genç, resmi fotoğrafladı ve şaka yapma potansiyeli olan bütün arkadaşlarına gönderdi. Yaklaşık bir metre genişliğindeki tabloyla bütün evi dolaştıktan sonra yatak odasında boş bir çivi buldu ve astı. Öğleye yakın bir saatte uyanmak üzere tekrar uzandı.

Uyandığında, sessiz moddaki telefonunda bolca kahkaha emojili mesaj buldu. Arkadaşları da tıpkı onun gibi çok gülmüş fakat hiçbiri bu erotik tabloyu gönderdiğini kabul etmemişti. Takiyüddin, arkadaşları kısaca Tako diyordu ona, içlerinden birkaçını sıkıştırsa da itiraf alamadı. Sanat tarihi konusunda bilgili olan bir arkadaşı tablonun orijinal isminin “Tako to Ama” olduğunu, Japonca “tako”nun “ahtapot”, “ama”nın da “deniz kadını” anlamına geldiğini söyledi.

Amalar, inci toplayan Japon dalgıçlardı. Tüpsüz, maskesiz; sadece peştamal, bandana ve bıçakla otuz metre derine kadar dalar, tekrar yüzeye çıkana dek denizle bir bütün olurlardı. İki bin yıldır süren bu geleneği genç kızlar büyükannelerinden öğrenirlerdi.

“Her kimse, adın ve Japonca ‘ahtapot’ benzerliği üzerinden sana bir şaka yapmış.”

Tako’nun o günü tablo muhabbeti sayesinde önceki günden daha renkli geçti. Akşam olduğunda ise her şey eskisi gibiydi ta ki güneş doğarken kapı çalınana dek.

Bu kez paspasın üzerinde Uzak Doğu restoranlarının birinden gelen bir yiyecek paketi buldu. İçinde pişmiş ahtapot vardı. Bir an için irkilse de fotoğrafını çektikten sonra bir çatalla ahtapota daldı çünkü evde yiyecek bitmişti ve bedava gelen bir gıdayı geri çevirmeyi doğru bulmuyordu. Öğürerek yemişti ama tadını hiç fena bulmadı. “Çiğ balıktan, istiridye ya da karidesten, ahtapottan iğrenmek kültürel önyargıların sonucudur,” diye düşündü. Daha sonra ahtapotun Türkiye’de yenmediği düştü aklına. Bu, egzotik bir menüydü ve nadirliğine oranla pahalı olmalıydı. Kim şaka için böyle bir şey alırdı?

Tako ilk defa işin garipliğini fark etti ve korktu. Yatağına geçip sağdan sola dönse de düşünmekten uyuyamadı. Huzursuzluk içinde kalkıp telefonuna sarıldı ve yemeğin sipariş edildiği restoranı aradı.

Henüz erken olduğu için telefonu açan olmadı. Mesai saatleri başladığında ise restoranın görevlisi “Dün akşam internet sitemiz üzerinden ahtapotu siz sipariş etmişsiniz,” dedi.

“Bu mümkün değil,” dedi Takiyüddin.

“Beyefendi,” dedi görevli kadın. “Saat tam 21.09’da sistemde siparişiniz görünüyor. Kredi kartıyla ödeme yapmışsınız.”

“Bir saniye,” diyen adam internet bankacılığına girdi ve kredi kartından o restorana ödeme çekildiğini gördü. “Kartım çalınmış. Sitenizde 3D doğrulama yok mu? Nasıl bildirim gelmez bana?”

Görevli kadın ödeme sistemlerinin oldukça güvenli olduğunu anlatırken Tako da mesajları kontrol ediyordu. Saat 21.08’de bir doğrulama kodu gelmişti.

“Teşekkür ederim, ben…” dedi. “Bankamla görüşeceğim. İyi günler.”

Kod mesajına bakıp uzun uzun düşündü. Varsaydı ki kredi kartı bilgileri çalınmış olsun, telefonundaki kodu da okuyabilirler miydi? Yahut madem asgari ücret limitli kartı çalınmıştı, neden bu limiti kendilerine bir şey almak yerine, ona tuhaf hediyeler göndermek için harcıyorlardı?

Kredi kartı harcamalarını bir kez daha kontrol ettiğinde tablonun da karttan ödendiğini fark etti. Tablonun satıldığı dükkânı aradı. Dükkân sahibi de bir önceki gün 21.29’da bir çevrimiçi siparişin göründüğünü söyledi. Her ne oluyorsa akşam 9’un ilk yarısında oluyordu.

Evde geçen günlerin ardından ilk kez dışarı çıktı. Markete gitmeden önce parkta elleri cebinde dolaştı. Aklına bir şüphe düştü. Ya o yapıyorsa? Ya belli saatler arasında neler yaptığını hatırlamıyorsa? Bankaya ulaşmadan önce mobil tarayıcıdaki internet geçmişine baktı. Dün 21.09’da, ondan önceki gün de 21.29’da ilgili sitelere giriş yapıldığını görünce sarsılarak cihazı çimlere düşürdü.

Akşam vakti onun için yeni bir sınav vardı. Saat 9 ile 9 buçuk arasında teyakkuzda olacak, ne yaptığını not edecekti. Hasta olduğundan; filmlerdeki gibi, hafızasını kaybedip hatırlamadığı şeyler işlediğinden şüpheleniyordu. Sitelere onun telefonundan girilmesi, kod gelmesi, bu kodun da girilmesi bilişim korsanlığıyla dahi zordu. Takiyüddin gözlerini kırpmadan o saatleri bekledi. Telefonu hiç eline almadı.

Karanlıkta gözlerini açtığında saat 10’a yirmi vardı. Oturma odasında değil, yatağındaydı. Yastığının yanında telefon ışığı yanıp sönüyordu. Kafası karman çorman kalkıp su içti. Ardından telefonun geçmişini kontrol etti. Çeyrek saat önce bir kuyumcu sitesinden inci kolye sipariş etmişti. Siparişi iptal ettikten sonra yüzüne vuran ekran ışığı eşliğinde kara kara düşünmeye koyuldu.

Tako… Japonca “ahtapot” demekti. Doğa boşluk kabul etmezdi, o da anlamdan mahrum hayatına bir anlam inşa etmek istiyordu. Hayatı tıpkı tablodaki ahtapotun yaptığı gibi sarıp sarmalamak ve öz suyunu emmek istiyordu. Denize dalan ve karanlıklar içinden inciler getiren Japon inci dalgıçları da sanki yaşamanın antropomorfik bir tasviriydi.

Dante’nin onu cennette ve cehennemde gezdiren aşkı Beatrice’i var ettiği gibi Takiyüddin de inci dalgıçlarını idealleştirmişti. Oysa ne yaparsa yapsın inci ve mercanlar diyarından gelen bu kadınlar dört duvarlı, üç boyutlu somut dünyasında var olmayacaktı, öyle değil mi? Bütün bu hafızasını kaybedişleri, tuhaf siparişler bu yüzden miydi? Bilinçaltı onunla bir bağ mı kurmaya çalışıyordu? Yoksa düpedüz delirmiş miydi?

Kafasında çok soru vardı. Gece boyunca düşündü. Camdan görebildiği az sayıda yıldızın usul usul batışını izledi. Sabaha karşı banyoya gitti. Aynadaki aksine bakıp sırıtarak “Gerçeklikle bağını koparamadın Tako! Delirmeyi bile başaramadın,” dedi. Bir türlü kullanmadığı potansiyeli oradaydı işte, sanal çöpleri karıştırmak dışında bir amaç için çalıştıramadığı aklı yerindeydi. Bambaşka bir hayatı olabilirdi ama olamıyordu, konfor hapishanesinin parmaklıklarını parçalayamıyordu.

Bileklerini parçalayacaktı o halde. Açlık, savaş ya da hastalıktan değil anlamsızlık yüzünden ölecekti.

Aynaya bir yumruk attı, saçılan parçalardan birinin köşesini sol bileğinin içinde gezdirdi. Dayanılmaz bir acıyla çığlık attı. Ölüme direnen doğal güdüyü kırmak ve bedenine zarar vermek filmlerdeki kadar kolay değildi. Can havliyle banyo dolabını açtı ve gazlı bezle bileğini sıkıca sardı. Kesiğe bastırsa da kanamayı durduramadı. Yaşama arzusuyla rüzgârdaki yaprak gibi titrerken kısacık anlara kuyu kadar derin düşünceler sığdırıyordu. Eğer şu acıdan kurtulursa bugünü kendisi için bir milat yapacaktı.

Apartman yöneticisini arayıp bileğini kestiğini söyledi. Acildeki doktorlara nasıl bir yalan uyduracağını düşündü. İntihara teşebbüs ettiğini söylemekten utanıyor, ayrıca polisle uğraşmak da anne ve babasını telaşlandırmak da istemiyordu. Alelacele bir pantolon geçirdi üstüne. Bütün bunlar olurken hızla kan kaybetmeye devam ediyordu. Bilinci bulanıklaşıyordu. Geçtiği yerler ip gibi kıpkırmızıydı.

Gün doğuyordu. Hafif, duyulması zor, tek bir tıklama… Tako, dizleri üstünde, son mecaliyle kapıyı açtı. Bir inci dalgıcı vardı kapıda, başında bandanası ve belinde beyaz peştamalıyla; bir elinde maviye bulanmış bıçak, diğerindeyse henüz avlanmış bir ahtapotla.

Bu öyküyü dinleyebilirsiniz:

❃

2008’in ilk ayında yayın hayatına başlayan Kayıp Rıhtım, ilkin fantastik ve bilimkurgu üzerine kurulmuş, bugün ise edebiyatın ve yaşamın her alanına dokunan bir platform. Ayrıca tam on üç yıldır her ay farklı bir temada öykü seçkisi yayınlıyorlar.

Evliya Çelebi temalı 14. yıl özel seçkide Hayal Gezgini adlı öykümle yer aldım.

❃

Kaçıncı duraktaydı? Ruhu kaçıncı düşsel bedendeydi? Hatırlamıyordu. Hayal seferlerinde hafızası sıfırlanırdı.

Zifiri karanlıkta göremediği sağ elini yüzüne götürüp pürüzlü cildini yokladı. Uzamış ve terden yapışmış sakallarına, sivilce ve irinli yaralarla dolu derisine dokundu. Elini aşağı, âdemelmasına indirip susuz boğazıyla acı içinde yutkunuşunu hissetti. Biraz daha indirip köprücük kemiklerinde gezdirdi parmaklarını ve ardından zayıf vücudundan fırlayan kaburgalarını tek tek saydı.

Kollarını savurdu. Tek ayağından zincirlendiği rutubet kokulu bu hücrenin büyüklüğünü anlamaya çalıştı. Duvara yaklaşıp tuğlaların arasındaki parmak kadar boşluğa kulağını dayadı. Yan komşusunun haykırışlarını ve intikam yeminlerini dinledi.

Komşusunun durumunu bilmiyordu ama kendisi susuzluktan ölmek üzereydi. Kim olduğunu bilmiyordu, biraz evvel kendisini yoklayana kadar nasıl bir vücudun içinde olduğunu da… Yalnız, zamanı, nereye kapatıldığını ve delikten baktığı adamın kim olduğunu biliyordu. Edmond Dantes’ti o, yüzyıllardan on dokuzuncusunda İf Şatosu’na kapatılmıştı ve iftiraya uğrayarak özgürlüğünü kaybetmişti.

“Nerede olduğumu buldum,” diye düşündü kendi ismini bilmeyen mahkûm. Artık bu evrenden gidebilirdi. Gözlerini kapattı ve Monte Kristo Kontu’nun evreninden ayrıldı.

Gözlerini açtığında ilk yaptığı derin derin nefes almak oldu. Masmavi göğün altında, güllerle dolu bahçenin kokusunu içine çekti. Ilık bir bahar havasında, gülistanda, nefesi açılana dek yavaş yavaş yürüdü. Artık dili damağına yapışmıyordu. Bacaklarında gençliğin gücünü hissediyordu.

Hızını artırdı. Bir süre sonra koşmaya başlamıştı. Yeryüzü, ayaklarının altından kayıyor gibiydi. Gül bahçesi çoktan geride kalmış, ayakları onu Osmanlı’nın son dönemlerinin İstanbul’una götürmüştü. Gökdelenlerin henüz siluetini bozmadığı, ormanlarının tahrip edilmediği İstanbul’a… Kayıkçıların gezindiği denize; peçeli ve şemsiyeli kadınlarla fesli, setre ve pantolonlu erkeklerin dolaştığı sahile…

Hafızası yine bomboştu. Ne adını biliyordu ne de burada ne aradığını. Kafasına vurup “Bu hangi kitap, bu hangi kitap?” diye haykırdı.

Ağacın altında tezgahını açmış, siftah yapmayı bekleyen bir sokak satıcısı yanına gelip “Kardeş, hangi kitaptan bahsediyorsun?” dedi. “Yardımcı olalım.”

“Ah, bir bilsem!” dedi okur. Satıcının omuzlarından tuttu. “Söyle, kimsin sen? İsmin ne?”

“Mahmut,” dedi diğer adam şaşkınlıkla.

“Söyle! Hayatını anlat bana. Şöyle acayip, ‘Yazsam roman olur’ dediğin bir olay yaşadın mı?”

“Yok…” dedi Mahmut. “Babam da benim gibi simit satardı. Ne zaman yürümeyi öğrendim, o zaman ben de babamın yanında simide çıkmaya başladım. Babam öldüğünde ise onun tezgahını devraldım.”

“Osmanlı’da bir simitçi…” diye sesli düşündü okur. “Hangi kitaptı acaba?”

“Kitaplardan pek anlamam ama elimden geleni yaparım,” dedi Mahmut.

“Çok saçma olacak ama sen bir kitap karakterisin. Hangi kitaptansın sence? Seni hangi yazar yazmış olabilir?”

Simitçi kaşlarını çattı ve gözlerini birkaç kez kırptı. Ardından dudakları yayvanlaştı ve ciğerinden bir kahkaha koptu. “İlahi beyim… Nasıl bir latife bu? Okumuş adamsın, belli. Ben okumadım amma boş adam da sayılmam. Kaderimin kitabını yaşıyorum ben de. Bu arada adın ne?”

Okur cevabını bilmediği bu soruya karşı bir şeyler uydurabilmek için ağzını tam açmıştı ki bir at arabası simitçinin önüne yaklaştı. Doru atların yeleleri güneşin gözleri kamaştıran ışığı altında daha kırmızı görünüyor, arabadan adeta “zenginlik kokusu” yayılıyordu.

İhtiyarca bir bey aşağı indi. “Mahmut Efendi,” dedi selam verdikten sonra. “Simitlerini özledim. Güzelinden bir tane ver bakalım.”

Okur ayağa kalktı ve oldukça tanıdık gelen bu yüze uzun uzun baktı.

“Siz her şeyin iyisine layıksınız Adnan Bey,” dedi simitçi, ağzı kulaklarında.

“İşte bu be!” dedi sevinçle dizine vuran isimsiz misafir. Ona soru soran bakışlarla yönelen yaşlı adama “Adnan Bey! Sizin oldukça körpe, Bihter diye bir eşiniz var, değil mi?”

Adnan’ın yüzü düşmüştü. “Evet,” dedi. “Ne olmuş ona?”

Okur yüzünü sıvazladı, “Oh,” dedi ve mırıldandı. Kitapta gül bahçesi, at arabası ya da Mahmut diye bir simitçi olmadığına emindi. “Acaba sisteme kendi yazdığım öyküyü de mi ekledim? Hayal ederken epeyce kitabın dışına çıkmışım.”

“Anlayamadım,” dedi yaşlı adam. Simitçi ise tablasını kavramış, her an okurun kafasına vuracakmış gibi tetikte bekliyordu.

“Hiç,” dedi okur. “Karınız sizi aldatıyor. Bir dost.”

Delirmiş kahkahalar atarak sahile koşarken ardında hayretler içinde kalmış iki hayali kahraman bıraktı. Kollarını yukarı kaldırdı, yerinden sıçradı ve Boğaz’ın sularına balıklama atladı.

Öksürükler içinde başını kaldırdı ve biraz önce yattığı demir banktan doğruldu. Bulutlar güneşi yutmuştu, hava da tenine görünmez iğneler batıracak kadar soğuktu. Neyse ki üzerinde onu soğuktan bir nebze koruyan koyu gri bir redingot vardı. Titreyen ellerini kafasına götürdü ve tüylü Rus kalpağını hissetti.

“Kolay,” dedi Neva Nehri’nin rüzgârda dalgalanan yüzeyi gibi titreyen sesiyle. “Bu kadar yalnızsam, yoksulsam ve mutsuzsam… Bir Dostoyevski romanındayım.”

Redingotunun koltuk altları ve pantolonunun dizleri yırtıktı. Kanındaki sıcaklığı dahi emen demir banktan kalkıp yürümeye çalıştı fakat mecali yoktu. Yol kenarına çöküverdi. Kalpağını ters çevirdi ve gelip geçenlerin umursamaz merhametine sığındı. Birkaç kopek toplayabilirse karnını doyurur, bu romandan da kendisini kurtaracak kadar hayatta kalabilirdi.

Dış dünyada aslen kim olduğunu bilmiyordu ama romanların içindeyken ölen okurlar olduğunu hayal meyal, uzaktan biri seslenircesine hatırlıyordu.

Eğer birisi acıyıp da kalpağına para atacak olursa sorular soruyordu ona.

“Burası hangi şehir? Moskova mı, yoksa St. Petersburg mu?”

Cevap, ikincisiydi.

“Baltayla öldürülen tefeci kadını duydunuz mu?”

Cevap, olumsuzdu.

“Raskolnikov’u tanır mısınız? Üniversite öğrencisiydi fakat maddi durumundan dolayı okulu bıraktı. Hangi bölümde mi? Hiç hatırlamıyorum. Peki Razumihin’i ya da Avdotya Raskolnikova’yı?”

Kimse onları tanımıyordu.

Okur, her istemediği cevapta biraz daha telaşlanıyordu. Dostoyevski’nin Suç ve Ceza hariç hiçbir kitabını okumamıştı. Yoksa çok önceleri okuyup unutmuş muydu? Unuttuğu bir romanda kaybolabilir miydi?

Gece, omuzlarına, mezarlıktan alınmış toprakla dolu bir çuval gibi çökerken okurun gözleri yorgunluktan kapanmaya başladı. “Kayboldum,” dedi, ölüme yatmamak için kendi kendine konuşarak uyanık kalmaya çabalıyordu. Kendi beyninin içinde, kimin kurduğunu bilmediği bir hayalde son nefesini vermek istemiyordu.

Kurumuş dudaklarından “En acı gerçeklik en tatlı hayalden daha iyidir,” sözleri dökülürken gözleri uykudan vazgeçip açıldı, hem de faltaşı gibi. Bu cümleyi tanıyordu. Cümle bir şeyler hatırlamaya başladığı gerçek benliğine aitti. Okur, aynı zamanda bir yazardı ve bu, klasik Rus romanlarına öykünerek yazdığı kendi romanıydı.

Okur, yazar ve mucit Mehmet, saydam ve yuvarlatılmış bir tabuta benzeyen hayal kapsülünde telaş içinde uyandı. Kapak otomatik bir şekilde açılırken, adam, çalışma odasının son derece gerçek havasını kalp atışları sakinleşene dek içine çekti. Kapsülün bağlı olduğu bilgisayardaki seyir günlüğüne titreyen sesiyle notlar düştü.

“25 Mart 2028, Cumartesi, saat 16.11. Ben Mehmet Zilli. Hayal kapsülü deneylerimin 1584. günündeyim.”

“Zilli”, asıl adına eklediği mahlastı. Hayal kapsülünü icat etmesi için ona ilham veren tarihi kişiliğin az bilinen adından geliyordu.

“Bugün kapsül ile ortaklaşa çalışan metin tabanlı yapay zekâya üç kitap dosyası ve bir öykü girdim. Monte Kristo Kontu, Aşk-ı Memnu ve henüz tamamlamadığım romanım, Neva Nehri Kıyısında Üç Hafta. Aşk-ı Memnu’nun orijinal metniyle beraber, kitabın evreninde geçen mizahi öyküm ‘Simitçi Mahmut’u da dahil ettim.”

Kapsülün temel çalışma prensibi basitti. 2020’lerin başından itibaren gelişen yapay zekâ yazılımlarıyla üç boyutlu benzetimler üretiyor ve sanal gerçeklik cihazıyla kullanıcıya beş duyu deneyimi yaşatıyordu. Mucit, zaman algısını genişletmek ya da gerçeklik algısını güçlendirmek için çeşitli ses frekansları, geçici etki gösteren ilaçlar, düşük gerilimli elektrik gibi ek özellikleri kendi üzerinde deniyor ve yaşadıklarını seyir defterine geçiriyordu.

Andy Warhol’un “Bir gün herkes 15 dakikalığına ünlü olacak,” demesi gibi Mehmet de “Bir gün herkes 15 dakikalığına gezgin olacak,” diyordu. Nasıl beyin sadece birkaç saniye rüya görmesine rağmen insan bunu dakikalar, saatler, hatta günler gibi algılıyorsa, Mehmet de hayal kapsülünün insanlara on beş dakikada tüm mümkün hakiki ve hayali dünyaları gezdirmesini istiyordu. Tıpkı örnek aldığı Derviş Mehmet Zilli ya da Evliya Çelebi gibi.

İcadını geliştirirken iliklerine dek haz duyuyordu. Hayal kapsülüyle çıktığı her yolculuk muhteşemdi. Dilediği her şeyi yapıyor, mesela bugün olduğu gibi yüzüne dokunuyor, vücudunu yokluyor; doyasıya koşuyor, denize atlıyor, yerde bağdaş kuruyordu.

“Yan etki olarak geçici hafıza kaybı yaşadım. Geçtiğim hayali evrenlerden bazılarını ve o evrenlerde kim olduğumu anımsayamadım.”

Günlük notlarını kaydetti. Yine sesli komutla Neva Nehri Kıyısında Üç Hafta dosyasını açtı. “En acı gerçeklik en tatlı hayalden daha iyidir,” şeklindeki son cümlesi sürdürülmeyi bekliyordu.

“En acı gerçeklik en tatlı hayalden daha iyidir; ama gerçekliğin acı şarabını yudumlamak için tatlı hayallere mecburuz. Üşüyen birisi nasıl enerjisini korumak için şekerli, yüksek kalorili yiyecekler yerse biz de hayal kurarız. Hayallerimizden, hayatımızın zorlu parkurlarını aşacak gücü alıp yola devam ederiz.”

Bir süre daha konuşarak romanını dikte ettikten sonra bilgisayarı kapattı ve annesine seslendi. Anne, çalışma odasının kapısını açtı, tekerlekli sandalyeyi yaklaştırdı ve oğlunu kapsülden kaldırıp sandalyeye oturttu. Boynundan aşağısı felçli olan mucit, yedi yıl önce bir trafik kazasında hareket yeteneğini kaybettiğinden beri ona bebek gibi bakan ve aklındaki fikirleri somut dünyaya geçirmesine yardım eden annesine gülümsedi ve heyecanla son seferini anlatmaya başladı.

Bu öyküyü dinleyebilirsiniz:

Bu öykü, Yerli Bilimkurgu Yükseliyor dergisinin 69. sayısında yer almaktadır.

Şirketin patronu, koltuğuna yaslanmıştı. Taze demlenmiş çayını yudumluyor ve internetten günlük haberleri okuyordu. Kapısındaki tıkırtıları birkaç saniye geç fark etti çünkü uykusuzdu.

Toparlandı, “Gelin.” dedi.

Gelen, şirketin bilgi işlem sorumlusuydu. Elindeki taşınabilir belleği göstererek “Yeni bir program geldi!” dedi. Patron, şirket için verilen önemli kararların daha isabetli olması için, verileri toplayacak ve karşılaştıracak bir sistem kurulmasını istiyordu. Dünyanın birçok yazılım firmasından teklif almış ancak onu tatmin edecek sistemi henüz bulamamıştı.

Sorumlu, patronla aynı fikirde değildi. Gelen karar destek sistemlerinin birçoğu şirketin ihtiyaçlarını karşılamak için yeterliydi. Buna rağmen patronun ne istediğini, neden hiçbir programı beğenmediğini anlayamıyordu.

Yönetici, her programı denemek için tek bir soru soruyor ve programın cevabı ne olursa olsun, hayal kırıklığıyla başını iki yana sallıyordu. Bu yenisi için de aynısını yaptı. “Kusursuz sistem”i tanımlamasını istedi. Yapay zekâ sayesinde verilen cümleleri komut olarak algılayabilen bu yeni nesil program beş dakika içerisinde kusursuz sistem tanımının yapılacağını söyledi, yeni kullanıcısına.

Ekranda iki adet akış diyagramı çıktı. Birinde girdiler ve çıktılar arasında kurulmuş muntazam bir bağlantı vardı. Yapılacak işlevler, süreç sırasındaki kontroller matematik denklemi titizliğinde yerleştirilmişti. Bilgi işlem sorumlusu içini çekip “Bunu da beğenmeyecek.” diye düşündü. Diğer programlar benzer sonuçlar verse de hepsi çöpü boylamıştı.

Diğer akış diyagramı ise karmakarışıktı. Girdi aşamasından itibaren parazitler, hatalar gırla gidiyordu. Ortaya çıkabilecek ne kadar aksaklık varsa diyagrama işlenmişti. Buna karşılık o aksaklıkların çözümü de sistemde yer almaktaydı.

Ortada bir uyarı mesajı yer alıyordu:

“Kusurların göz ardı edildiği idealleştirilmiş varsayımlar, her ne kadar mükemmel görünse de gerçek hayatta çalışamazlar.”

Diğer programların hiçbiri böyle bir uyarı vermemişti. Diğerlerinin kusursuz sistem tanımları ufak nüanslar taşısa da temelinde kusursuzluğun mümkün olduğu iddiasını taşıyordu ve o zaman, patron, onlardan yüz çeviriyordu.

Kusursuzluk bir kurguydu. Mükemmellik iyinin, kusursuzluk da işe yararlığın düşmanıydı.

İşe yararlık, kusurları halı altına süpürmekte değil bütün çıplaklığıyla ortaya dökebilmekte yatardı. Bu sefer patron gülümsedi. İşte, aradığı rehber sistem karşısındaydı.

Bu öyküyü ayrıca dinleyebilirsiniz: